Verbetertraject kinderopvangtoeslag

De Belastingdienst/Toeslagen, het Ministerie van Sociale Zaken en partijen uit de sector kinderopvang werken intensief samen aan verbeteringen van het kinderopvangtoeslag-systeem. Als belangenvereniging van ouders zijn wij nauw bij dit project betrokken. Kinderopvangtoeslag is een onderwerp waar wij ons al jaren mee bezig houden. Tijdens ons spreekuur spreken we vrijwel dagelijks ouders die vragen hebben over of problemen ervaren met de kinderopvangtoeslag. We hebben daarom een goed beeld van de knelpunten in het systeem.

Op de lange termijn zal er een nieuw systeem voor de kinderopvangtoeslag worden opgezet (zie 'nabije en verre toekomst' onderaan deze pagina). Tot het zo ver is worden de processen rondom het aanvragen en wijzigen van de kinderopvangtoeslag verbeterd. Eén hulpmiddel daarbij is de nieuwe kinderopvangtoeslag-app waarmee wijzigingen in bijvoorbeeld het aantal opvanguren kunnen worden doorgegeven. BOinK heeft meegewerkt aan de ontwikkeling van deze app. Lees meer over de totstandkoming van de kinderopvangtoeslag-app in deze blog.

Meer over de kinderopvangtoeslag app

Verbeteringen kinderopvangtoeslag

In de praktijk blijkt dat een groot deel van de ouders te maken krijgt met onduidelijkheden en problemen met de kinderopvangtoeslag. Sommige ouders komen zelfs ernstig in de problemen kan komen omdat zij (veel) toeslag moeten terug betalen. Dit heeft ook te maken met het feit dat de kinderopvangtoeslag die ouders krijgen eigenlijk een voorschot is.

De hoogte van het bedrag wat maandelijkse wordt uitgekeerd, is een inschatting op basis van meerdere gegevens. Bijvoorbeeld het aantal uren opvang dat wordt afgenomen, de uurprijs en het inkomen van ouders. Die inschattingen kunnen niet altijd volledig correct zijn. Dat kan betekenen dat er meer kinderopvangtoeslag is uitgekeerd aan de ouder dan waar hij/zij recht op had. Dat heeft helaas tot gevolg de ouders – soms heel veel – kinderopvangtoeslag moeten terugbetalen, de zogenaamde ‘terugvorderingen’.  

Door het verbeteren van de huidige procedure en de informatie rondom de kinderopvangtoeslag wil het kabinet in de toekomst voorkomen dat er dergelijke hoge terugvorderingen ontstaan.

De verbetervoorstellen

Staatssecretaris Van Ark (toen nog staatssecretaris van het ministerie van SZW) heeft de volgende verbetervoorstellen aan de Tweede Kamer gedaan:

  1. Intensivering gegevenslevering kinderopvangorganisaties.
    Belastingdienst/Toeslagen zal meer gebruik gaan maken van maandelijkse gegevensleveringen door kinderopvangorganisaties over het daadwerkelijk gebruik van de kinderopvang (opvanggegevens). Op basis daarvan zal Belastingdienst/Toeslagen eerder een signaal aan ouders afgeven indien het feitelijke gebruik afwijkt van het eerder geschatte gebruik. De ouder krijgt hierdoor de kans om het geschatte gebruik aan te passen en zo een terugvordering of nabetaling te voorkomen of beperken. Hiervoor is de Regeling Wet kinderopvang gewijzigd en op 1 januari 2020 in werking getreden.

  2. Intensivering controle gewerkte uren en doelgroep-status.
    Belastingdienst/Teslagen zal eerder en frequenter gebruik gaan maken van gegevens van bijvoorbeeld UWV en Inlichtingenbureau om het recht op toeslag eerder vast te stellen. Hierdoor wordt op een eerder moment duidelijk of een ouder recht heeft op de toeslag en wordt het onterecht uitbetalen van toeslag (en daarmee een hoge terugvordering achteraf) zoveel mogelijk voorkomen.

  3. Begeleiden van ouders met (kans op) problematische schulden.
    Het betreft het verder uitwerken van case-management waarbij ouders, waar nodig, intensiever worden begeleid door medewerkers van Belastingdienst/Toeslagen.

  4. Verbetering doorvoeren in het aanvraag- en mutatieproces.
    Ouders zullen bij het doen van aanvragen en mutaties (wijzigingen) voor de kinderopvangtoeslag actief worden bevraagd op mogelijke veranderingen in de (persoonlijke) omstandigheden. Hierdoor is de kans groter dat wijzigingen tijdig worden doorgegeven, met minder terugvorderingen en nabetalingen als gevolg.

  5. Verbetering van de schatting van de opvanguren.
    De tool om bij aanvang van het toeslagjaar het gebruik in te schatten wordt verbeterd. Belastingdienst/Toeslagen zal hierbij gebruik maken van data-analyse in combinatie met gegevensuitwisseling.

  6. Digitaal notificeren van ouders.
    Moderne technieken (software, apps, gedragswetenschappen) zullen worden ingezet om ouders eerder op het belang van het doorgeven van wijzigingen te wijzen. Hierdoor is de kans groter dat wijzigingen tijdig worden doorgegeven, met minder terugvorderingen en nabetalingen als gevolg.

  7. Proportioneel vaststellen.
    Jurisprudentie (meerdere uitspraken van rechters) laat zien dat er grote terugvorderingen ontstaan omdat er geen recht op kinderopvangtoeslag bestaat als niet alle kosten voor de kinderopvang door de ouder zijn gemaakt (de eigen bijdrage). Doordat er in die situaties geen recht op toeslag bestaat, wordt op dit moment het gehele voorschot dat is uitgekeerd, teruggevorderd. Dit leidt tot hoge terugvorderingen. Er wordt gekeken of het mogelijk is om het recht op kinderopvangtoeslag proportioneel vast te stellen en daarmee de volledige terugvorderingen van het uitgekeerde voorschot te verminderen. Mogelijke oplossingen moeten nader worden onderzocht op de beleidsmatige gevolgen en de uitvoerbaarheid van de voorgestelde aanpak.

Download de brief van Staatssecretaris Van Ark (dd. 11 december 2018)


Het verbetertraject in de praktijk

Op basis van de voorstellen uit de brief van de Staatssecretaris zijn een aantal onderdelen verder uitgewerkt. In het verbetertraject wordt nu actief gewerkt, in samenwerking met de sector, aan de uitvoering van die onderdelen. Hierbij zijn ook een aantal voorstellen samen genomen. Er lopen 3 trajecten waaraan binnen het verbetertraject wordt gewerkt: 

  • Belastingdienst/Toeslagen wil gebruik maken van actuele gegevens die kinderopvangorganisaties maandelijks bij Belastingdienst/Toeslagen aanleveren. Bijvoorbeeld hoeveel uur opvang er daadwerkelijk is afgenomen en tegen welke uurprijs. Belastingdienst/Toeslagen onderzoekt verschillende manieren om met ouders af te stemmen of die gegevens kloppen en of het maandelijkse voorschot dus nog correct is.

  • Belastingdienst/Toeslagen wil persoonlijke begeleiding en speciale aandacht bieden aan ouders die een vergroot risico hebben om te maken te krijgen met (hoge) terugvorderingen en onderzoekt hoe dit het beste kan worden ingericht. Hiervoor wordt een speciaal team opgericht, wat ouders telefonisch gaat begeleiden. 

  • De digitale dienstverlening wordt verder uitgebouwd; ouders krijgen meer ondersteuning bij het vooraf inschatten van de opvanguren en ook bij wijzigingen van (persoonlijke) gegevens zal er eerder een (waarschuwings)melding richting ouders worden gestuurd. Ook is er een speciale kinderopvangtoeslag-app ontwikkeld waarin ouders eenvoudiger wijzigingen in hun situatie kunnen doorgeven. Zo kan het voorschot ook tussentijds worden aangepast aan de actuele situatie en niet pas achteraf (met terug- of bijbetalingen tot gevolg). 

Het doel is om ouders met al deze ontwikkelingen meer te ontlasten, te ondersteunen en beter en tijdig te informeren zodat er, na 2020, minder (hoge) terugvorderingen zijn. Daarnaast wordt onderzocht wat de mogelijkheden zijn om het zogenaamde 'proportioneel vaststellen' toe te passen. 

Communicatietraject

Ook is een communicatietraject toegevoegd aan het Verbetertraject Kinderopvangtoeslag. Verbeterde communicatie is immers jarenlang al een grote behoefte van ouders en daarmee ook van de sector kinderopvang. Ook BOinK pleit hier al jaren voor en is blij dat hier nu eindelijk aandacht voor komt. Dit communicatietraject richt zich op het verbeteren van de huidige communicatie (bijvoorbeeld de informatie op de website of in de brieven die Belastingdienst/Toeslagen verstuurt) maar ook verstrekken van informatie over het systeem van kinderopvangtoeslag om meer uitleg te geven over hoe het eigenlijk werkt. In het najaar was er een speciale mediacampagne.

Rol van BOinK

Ouders blijven met het huidige systeem van toeslagen altijd zelf verantwoordelijk voor het aanvragen, stoppen en wijzigen van alle relevante gegevens omdat zij de aanvrager zijn van de kinderopvangtoeslag.
Dit proces blijkt echter lang niet voor iedereen begrijpelijk en toegankelijk. Wanneer er dus problemen ontstaan en daarmee ook terugvorderingen, ook als deze buiten de schuld van de ouder ontstaan, komt Belastingdienst/Toeslagen toch altijd bij de ouder om de toeslag terug te vorderen. Helaas blijkt in de praktijk dat dit niet altijd terecht is of dat de ouder verantwoordelijk kan worden gehouden voor de ontstane problemen (zo blijkt ook uit de kinderopvangtoeslag-affaire). Bovendien is het zo dat als er probleem met een deel van de kinderopvangtoeslag is, ouders alle toeslag over dat kalenderjaar moeten terugbetalen. Het gaat daarmee dus bijna altijd om hoge bedragen. Het moeten terugbetalen van grote bedragen heeft logischerwijs vaak hele grote gevolgen; gezinnen komen zelfs in de schuldsanering terecht, met alle gevolgen van dien.

BOinK is daarom namens ouders nauw betrokken bij dit traject. We behartigen de belangen van ouders en delen de ervaringen van ouders en onze expertise met het projectteam van het Verbetertraject Kinderopvangtoeslag.
BOinK leest mee, denkt mee en praat mee en vertegenwoordigt op deze manier het belang van al die ouders in de kinderopvang en draagt er zo aan bij om alle verbeteringen die worden doorgevoerd voor ouders zo optimaal mogelijk te maken.

Heeft u vragen of loopt u zelf tegen problemen met de kinderopvangtoeslag aan? Neem dan contact op met ons spreekuur.

Lees meer over de kinderopvangtoeslag

De nabije en verre toekomst

Eind 2020 loopt het huidige verbetertraject kinderopvangtoeslag af. Belastingdienst/Toeslagen is zich er van bewust dat er nog meer verbeteringen mogelijk zijn. Daarom zal er een vervolg komen. BOinK zal daar wederom een rol in spelen.

Op dit moment vindt er een reorganisatie plaats bij de Belastingdienst. Toeslagen wordt een op zichzelf staand onderdeel. Er is een zogenaamd IBO (Intern BeleidsOnderzoek) gedaan. In het tweede onderzoeksrapport van dit IBO worden verbeteringen voor het toeslagensysteem voorgesteld. Ook is beschreven wat de wensen zijn als er geen belemmeringen zouden zijn. Dit laatste is interessante informatie voor de inrichting van het nieuwe systeem. Het is niet bekend wanneer er wordt gestart met het opzetten van het nieuwe systeem en wie er bij dit traject betrokken worden. Uiteraard denkt BOinK graag mee en willen we onze expertise op dit vlak delen met de partij(en) die de ideeën voor het nieuwe systeem gaan ontwikkelen. Hierbij nemen we zeker ook de lessen van de kinderopvangtoeslagaffaire mee.

Wat er aan vooraf ging

Van 2015 tot begin 2018 is er door DUO, het ministerie van SZW, diverse branchepartijen - waaronder BOinK- en ouders gewerkt aan een nieuw financieringssysteem voor de kinderopvang. Het project had de naam 'directe financiering kinderopvang' en zou de kinderopvangtoeslag gaan vervangen. Echter op 25 april 2018 heeft de toenmalige Staatssecretaris van het ministerie van SZW laten weten de plannen voor het nieuwe financieringssysteem te annuleren.