Kinderopvangtoeslag affaire

Er is gebleken dat er duizenden gezinnen zijn benadeeld omdat de Belastingdienst in tientallen fraude-onderzoeken onrechtmatig heeft gehandeld en fouten heeft gemaakt. Bovendien is er zéér streng gecontroleerd of ouders recht hadden op kinderopvangtoeslag. Dit is in lijn met onze ervaring. We zijn de afgelopen tien jaar zeer regelmatig door ouders benaderd die werden geconfronteerd met het terugvorderen van de kinderopvangtoeslag. Het ging daarbij vaak om ouders die wel degelijk recht hadden op kinderopvangtoeslag maar waarbij door administratieve tekortkomingen, de Belastingdienst tot terugvorderingen was overgegaan. De inmiddels opgestapte staatssecretaris Snel (Financiën) heeft toegegeven dat in deze procedures de Belastingdienst meermalen de fout is ingegaan. Ze baseerden hierbij beslissingen op onjuiste gegevens en hielden informatie achter. De commissie Advies Uitvoering Toeslagen (AUT) onder leiding van voorzitter en oud-minister van Piet Hein Donner, doet onderzoek naar hoe de Belastingdienst ‘rekening kan houden’ met de belangen van mensen. Ook de Auditdienst Rijk doet onderzoek naar de affaire.

Is er sprake van opzettelijke fraude?

We vinden al jaren dat het feit dat de Belastingdienst alle kinderopvangtoeslag tot vijf jaar terugvordert, een veel te zware sanctie is. Gezinnen raken hierdoor in grote financiële problemen. Mensen hebben soms zelfs hun baan en/of huis verloren. Ook zijn er ouders in de bijstand beland.

Er moet naar onze mening zorgvuldig worden vastgesteld of het daadwerkelijk om fraude gaat. Ook bij fouten in contracten, waarbij het zeer de vraag is of ouders over de kennis beschikken om te bepalen of een contract wel of niet aan de wettelijke voorwaarden voldoet, moet worden vastgesteld of dit daadwerkelijk aanleiding moet zijn om de kinderopvangtoeslag terug te vorderen. Opvallend is dat het in veel gevallen gaat om ouders voor wie door beperkte taal- en/of digitale vaardigheid het aanvragen van kinderopvangtoeslag veel te ingewikkeld is. Hierbij moet worden bedacht dat het om kinderopvangtoeslag gaat die wel degelijk is gebruikt om de rekening van de kinderopvang te betalen.

In de schuldhulpverlening

De toezegging dat alle lopende 170 CAF (Combiteam Aanpak Facilitators, een speciaal fraudeteam) rechtszaken voorlopig zijn stopgezet is op zich goed. Wij vinden echter dat er vanaf 2010 naar alle zaken moet worden gekeken waarbij de kinderopvangtoeslag is teruggevorderd. Er zijn immers ongetwijfeld al vele zaken afgerond de afgelopen jaren. Ook moet worden bedacht dat veel ouders geen beroep hebben kunnen doen op de sociale advocatuur maar ook niet over de middelen beschikken om (fiscale) juristen in te schakelen. Het is heel gebruikelijk dat ouders met twee kinderen twee of drie dagen per week gedurende een aantal jaar gebruik maken van kinderopvang. Wanneer deze ouders de kinderopvangtoeslag over vijf jaar moeten terugbetalen gaat het meteen over tienduizenden euro's. Bij schuldhulpverleningstrajecten blijkt de terug te betalen kinderopvangtoeslag inmiddels één van de grootste componenten te zijn.

CAF 11-zaak

De Belastingdienst heeft in 2014 onterecht de kinderopvangtoeslag bij 232 gezinnen stopgezet. Deze gezinnen maakte gebruik van gastouderopvang via een gastouderbureau uit Eindhoven. Ook deze moesten gezinnen moe(s)ten tot duizenden euro's kinderopvangtoeslag terugbetalen omdat zij deze volgens de Belastingdienst onterecht ontvangen zouden hebben. Deze zaak staat bekend onder 'CAF 11' (een van de 170 CAF zaken) en staat op zich. Deze ouders zijn inmiddels deels gecompenseerd.

Wij vragen concreet om de volgende drie acties:

1. Kijk naar de feiten rond de zogenaamde Bulgaren-fraude (2011-2012). Maak de afweging of dit echt de aanleiding had moeten zijn om in de navolgende jaren de term 'fraude' te gebruiken bij een groot aantal zaken waarbij sprake zou zijn van onterecht ontvangen kinderopvangtoeslag. De belangrijkste vraag hierbij: ging het echt om verwijtbaar gedrag of was er sprake van administratieve onregelmatigheden? Daarbij is het natuurlijk ook van belang wie daadwerkelijk verantwoordelijk was voor het niet voldoen aan de administratieve verplichtingen.
2. Kijk niet alleen naar de 170 lopende CAF zaken maar kijk vanaf 2010 naar álle zaken waarbij ouders over één of meerdere jaren de gehele kinderopvangtoeslag moe(s)ten terugbetalen.
3. Kijk naar de wijze waarop tot op de dag van vandaag sanctionering plaats vindt. Is het echt redelijk om tot vijf jaar terug alle kinderopvangtoeslag terug te vorderen? Ook wanneer het, zoals in veel gevallen gaat om het niet volledig voldoen van de ouderbijdrage of administratieve, belangrijke tekortkomingen. Criteria hierbij zijn de vraag of ouders recht hadden op kinderopvangtoeslag, werkten beide ouders of werkte de alleenstaande ouder en is het geld daadwerkelijk gebruikt om de kinderopvangrekening mee te betalen?

Hoe kunnen we in de toekomst dit soort problemen voorkomen?

We hebben de afgelopen jaren veelvuldig overleg gevoerd met de Belastingdienst Toeslagen. Dit heeft helaas in veel gevallen de nu bekend geworden problemen niet kunnen voorkomen. Inmiddels werken we in het 'Verbetertraject kinderopvangtoeslag' goed samen met de Belastingdienst teneinde de aanvraagprocedure voor ouders eenvoudiger te maken. We hopen hiermee in de toekomst het aantal ouders die in de problemen komen sterk te beperken.